De roofkunst van Indonesië is eindelijk terug, kortom feest in Jakarta !! december 5, 2023
Posted by jandewandelaar in Uncategorized.add a comment
In Jakarta wordt de teruggegeven roofkunst gevierd. ‘Eindelijk zijn de voorwerpen daar waar ze horen’
In de Indonesische hoofdstad Jakarta trekt een eerste tentoonstelling over teruggegeven roofkunst uit Nederland veel publiek. Aan de hand van die schatten hopen Indonesiërs meer over hun identiteit te ontdekken. ‘Wauw, dat ze in die tijd al zoiets moois konden maken.’
In een grote feesttent in het midden van de Indonesische hoofdstad Jakarta staan ze opgesteld als teruggekeerde helden: de oppergod Śhiva, de wijze olifantgod Ganesha, de woedende godin Durga en de goddelijke bewaker Nandīśhvara. Stuk voor stuk manshoge beelden uit de 13de eeuw, met verfijnde hand uit vulkanisch steen gehouwen.
Ruim tweehonderd jaar geleden liet een Nederlandse ambtenaar de beelden uit een Javaanse tempel hakken ter decoratie van zijn koloniale tuin, daarna waren het lange tijd topstukken in het Museum Volkenkunde in Leiden. Onlangs werden ze overgedragen aan Indonesië, dat daar om had gevraagd.
‘Wauw, dat ze in die tijd al zoiets moois konden maken’, verzucht de 37-jarige hr-manager Bertha Wasisto. Samen met haar 8-jarige zoontje Reinhard is zij naar de Galeri Nasional gekomen om de expositie Repatriasi te bekijken. Wijzend naar Reinhard: ‘Hij is van de YouTube-generatie. Op school leert hij bijna niks over de cultuur en geschiedenis van ons land.’
Over de auteur
Noël van Bemmel is correspondent Zuidoost-Azië voor de Volkskrant. Hij woont in Denpasar, Indonesië. Eerder schreef hij over Amsterdam, reizen en defensie.
Verderop maakt de 26-jarige ambtenaar Katon Bhaskoro een selfie met zijn vriendin voor de kloeke olifantgod. ‘Dit beeld bewijst dat Java al hoog ontwikkeld was, ver voordat de republiek Indonesië werd uitgeroepen.’ Beide bezoekers moeten alweer doorlopen, glimlachend gemaand door zenuwachtige suppoosten, want de gratis tentoonstelling is het eerste weekend volgeboekt.
Bloedige veroveringen
Na twee jaar onderhandelen overhandigde Nederland afgelopen zomer aan Indonesië bijna vijfhonderd kunstvoorwerpen die in de koloniale tijd zijn geroofd. Eerder dit jaar werd bekend dat Nederland de zes objecten uit het Rijksmuseum zou teruggeven.
Dit, ter opluchting van Nederlandse conservatoren, die steeds meer in hun maag zaten met voorwerpen als de Lombokschat of de rijkversierde kris (ceremoniële dolk) van Klunkung die door soldaten van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger na bloedige veroveringen werden buitgemaakt.
De Indonesische commissie voor de repatriëring van roofkunst wilde niet wachten tot alle gevraagde voorwerpen terug zijn (over de befaamde Javamens wordt nog onderhandeld) en een vaste plek hebben gekregen. De thuiskomst van de eerste kunstschatten wordt gevierd met een tijdelijke tentoonstelling van 152 voorwerpen. Niet in het Nationaal Museum, zoals gepland, maar in een dependance met een gekoelde tent aan de overkant, want het museum liep in september ernstige schade op door brand.
Raja Willem-Alexander
In groepen van honderd passeren bezoekers de fijngesneden beelden van hindoegoden en belanden daarna in een veelkleurige projectieruimte waar de repatriëring wordt uitgelegd. Ook de raja Belanda Willem-Alexander flitst even langs. In de volgende ruimtes vertellen silhouetten aan de muur een donkere geschiedenis. We zien soldaten met tropenhelmen en kanonnen tegenover traditioneel geklede burgers met zwaarden en speren.
Langzaam maken forten, zeilschepen en geweld echter plaats voor zakenmannen, joggers, moskeeën en wolkenkrabbers. De teruggekeerde kunstvoorwerpen zijn volgens een tekst aan de muur niet alleen stille getuigen van het verleden, maar ook ‘bronnen van kennis die verder onderzocht moeten worden om de identiteit van Indonesiërs te ontdekken’.
Meegenomen als souvenir
Een pronkstuk is de gouden kris van de 19de-eeuwse verzetsstrijder prins Diponegoro, waarschijnlijk de meest vereerde held van Indonesië,te zien naast zijn zadel, speer en heilige staf. Dat laatste voorwerp werd na diens gevangenneming door de Nederlandse gouverneur-generaal meegenomen als souvenir en is al eerder door zijn nazaten teruggegeven.
Er volgen vitrines vol gouden ringen, enkelbanden en edelstenen die door de Nederlanders zijn geroofd uit veroverde paleizen. Zelfs een paar rijkversierde damesmuiltjes eindigde kennelijk als oorlogsbuit. Tot slot volgt een korte geschiedenisfilm verzorgd door Historia.id, een populairwetenschappelijke website in Indonesië. Voor Nederlandse bezoekers is het even slikken om als bezetter te worden afgeschilderd.
De voorzitter van de Indonesische restitutiecommissie, I Gusti Agung Wesaka Puja, stelt dat een eerste verzoek tot teruggave al in 1949 werd ingediend. ‘Deze tentoonstelling is het resultaat van een heel lang proces’, vertelt hij telefonisch. ‘Het voornaamste is dat de voorwerpen eindelijk daar zijn waar ze horen.’ Daarnaast is het volgens hem belangrijk dat het verhaal achter deze voorwerpen en hun zwerftocht over de wereld wordt verteld.
Ook hoopt Puja, voormalig ambassadeur in Nederland, dat het opgebouwde vertrouwen tussen beide landen leidt tot meer samenwerking en onderzoek naar het gedeelde verleden. ‘Ik hoop daarom dat de verkiezingsoverwinning van Geert Wilders geen roet in het eten zal gooien. We moeten dit opgebouwde momentum juist vasthouden.’
‘Kompensasi’
Bezoekers reageren verdeeld op de vraag of de voorwerpen wel veilig zijn in het Nationaal Museum. De recente brand en spectaculaire diefstallen in het verleden hebben de reputatie van het instituut geen goed gedaan. Puja en andere betrokkenen verzekeren dat het museum aan de hoogste internationale eisen voldoet. ‘De brand was een incident. Er is die nacht adequaat gehandeld.’
Voor de deur van de grote tent wachten twee vriendinnen uit Bogor op hun beurt. ‘Als je iets steelt, moet je het teruggeven’, zegt de 26-jarige laboratoriumassistent Anies. Zij vindt het belangrijk dat Nederland spijt heeft betuigd en zo erkent dat koloniale overheersing ‘op geen enkele manier’ te verdedigen is. ‘Het was een situasi buruk (slechte tijd, red.)’, zegt haar even oude vriendin Asari, die advocaat is. Spijt betuigen en voorwerpen teruggeven is volgens haar niet genoeg.
‘Er moet ook kompensasi (financiële genoegdoening, red.) komen’. Lang niet alle bezoekers gaan zover. De jonge ambtenaar Katon: ‘Niemand denkt nog aan de koloniale tijd. We kijken vooruit!’ De tentoonstelling bewijst volgens hem dat de relatie tussen Indonesië en Nederland nu goed is. ‘Dat is ook vooruitgang.’
Lees ook:
- 478 historische voorwerpen uit Indonesië gaan eindelijk naar huis, het museum haalt opgelucht adem
- Indonesië kijkt uit naar terugkeer Javamens: ‘Zodat wij onze eigen geschiedenis leren begrijpen’
- De tentoonstelling ‘Roofkunst – 10 verhalen’ stelt vele vormen van kunstroof centraal
- Een dief heeft niets te zeggen over de gestolen waar die hij moet teruggeven
Meer: roofkunst Indonesië | Zoekresultaten
Meer: jakarta | Zoekresultaten
Zie ook: Koloniale roofkunst terug naar Indonesië
nog meer:
Lees: Expositie over Nederlandse roofkunst geopend in Sri Lanka: ‘Verdiept relatie’ (nos.nl) 05.12.2023
Lees: In Jakarta wordt de teruggegeven roofkunst gevierd. ‘Eindelijk zijn de voorwerpen daar waar ze horen’ (volkskrant.nl) 04.12.2023
Kunst in de Wijk 